Wetgeving en GLB

Op je eigen erf mag je planten wat je wilt, maar dat geldt niet altijd voor je percelen. Er gelden regels die per locatie erg kunnen verschillen. Als je van plan bent om bomen of struiken te planten op of langs je percelen, check dan eerst waar dat mag en aan welke voorwaarden je moet voldoen.

Lees in deze Factsheet agroforestry van de WUR de meest up-to-date informatie met alles wat je moet weten  over wetgeving, de herplantplicht en het GLB.

Check ook deze pdf Boeren & Bomen: Kansen en knelpunten binnen wet- en regelgeving voor agroforestry meer achtergrondinformatie over dit onderwerp.

Regels op de kaart

Via de website van het Omgevingsloket kan je precies zien welke regels gelden op jouw perceel. Soms worden ook andere plannen getoond (bijvoorbeeld een gemeentelijke structuurvisie), maar die zijn minder bepalend voor de concrete mogelijkheden op een bepaalde plek. De functies die toegestaan zijn voor een specifieke locatie zijn te zien op de plankaart van het bestemmingsplan of het omgevingsplan.

Daarnaast kunnen er voor die plek ook nog één of meerdere ‘waarden’ gelden. Agrarische grond kan bijvoorbeeld de waarden hebben: cultuurhistorische landschapswaarde, waardevol open landschap, archeologie, etc. De precieze invulling van de waardes verschilt per gebied.

In het algemeen geldt voor de bestemming ‘agrarisch’: als er géén bomen geplant mogen worden, staat dat expliciet vermeld in de planvoorschriften van het bestemmingsplan. Als er níet staat dat er géén bomen geplant mogen worden, dan mag het dus wel.

Volg de volgende stappen op de website van het Omgevingsloket om een indicatie te krijgen of er regels gelden rondom het planten van bomen:

  1. Perceel zoeken: 
    1. Typ je adres in de zoekbalk (enter), ga vervolg naar jouw perceel en klik daar op de kaart. Klik op het desbetreffende perceel op de kaart.
    2. Het kan helpen om een andere kaartlaag aan te zetten. Klik daarvoor op het icoon in de rechter bovenhoek (icoon van ‘2 lagen’). Onderaan het scherm komt legenda in beeld; klik daarnaast op kaartlagen. Klik vervolgens op luchtfoto (onderaan). Daarmee zie je duidelijker waar jij je bevindt. 
    3. Klik op de kaart waar je bomen wilt planten.
  2. Regels zoeken:
    1. Links in het scherm vink je Regels aan. Daaronder zie je de verschillende regels voor Gemeente, Provincie, Waterschap en Rijk. De volgende onderdelen zijn met name van belang:
    2. Gemeente ⇒ Klik op het meest recente algemene bestemmingsplan (recentere bestemmingsplannen die alleen over geluid, bouw, of parkeren gaan zijn niet relevant). Soms staat bestemmingsplan niet in de titel, maar in de ondertitel (dan staat in de titel vaak Buitengebied of Landelijk Gebied).
      1. Aan de rechterkant van het scherm komt dan plekinfo te staan. ⇒ Klik daaronder op Agrarisch (soms ook aangeduid als Agrarisch met waarden, of vergelijkbaar). Je komt nu bij de regels op deze plek op het thema agrarisch.
      2. Zoek (Ctrl + F) op de pagina op de zoekwoorden ‘’boom’’, ‘’bomen’’, “houtig” en ‘’houtopstand’.’ Bekijk wat de regels zijn. Let ook op wat er staat bij Bouwwerken geen gebouwen zijnde. Dit gaat vaak ook over houtige gewassen en het planten van heggen/bomen als afscheiding. 
    3. Gemeente ⇒ Bestemmingsplan ⇒ Waarde Archeologie (soms ook aangeduid als Paraplubestemmingsplan Archeologie). Zoek op de zoekwoorden ‘’boom’’, ‘’bomen’’, ‘’houtopstand’’ en ‘’diepwortelende’’ en bekijk wat de regels zijn. Als je bomen gaat aanplanten op een plek waar ook archeologische waarde wordt vermoed dan kan het zijn dat je op eigen kosten archeologisch onderzoek moet laten doen, om te bepalen waar je wel en waar je niet de bodem kunt beroeren. Soms is het verboden om diepwortelende beplantingen aan te brengen, maar niet alle boomsoorten zijn diepwortelend. Neem bij twijfel contact op met de gemeente en/of kies op de bestelpagina voor een advies (quickscan), waarbij een adviseur mee kan denken over de mogelijkheden.
    4. Gemeente ⇒ Bestemmingsplan ⇒ Landschap (soms ook aangegeven als ‘’Paraplubestemmingen landschapselementen’’). Zoek op de zoekwoorden ‘’boom’’, ‘’bomen’’, ‘’houtopstand’’ en bekijk wat de regels zijn.
    5. Provincie ⇒ Omgevingsverordening ⇒ Rechts in het menu klik je op Regels, hier kan je klikken op Zoeken. Zoek op de zoekwoorden ‘’boom’’, ‘’bomen’’, ‘’houtopstand’’ en “landschap” en bekijk wat de regels zijn.

Twijfel je na deze stappen of je mag planten, neem dan contact op met de gemeente, provincie of waterschap. Of kies op de bestelpagina voor een advies (quickscan), waarbij een adviseur mee kan denken over de mogelijkheden.

Meld- en herplantplicht

Sommige boeren zijn huiverig om bomen te planten vanwege de herplantplicht, maar dat is zeker niet in alle gevallen van toepassing. De herplantplicht betekent dat je het vellen van een houtopstand soms moet melden (meldplicht) en/of deze moet herbeplanten op hetzelfde perceel binnen drie jaar na velling (de herbeplantingsplicht). Maar de meld- en herbeplantingsplicht geldt lang niet voor alle houtopstanden.

In de volgende gevallen mogen bomen gewoon verwijderd worden zonder herplantplicht (Besluit activiteiten leefomgeving, artikel 11.111):

  • Bomen en struiken die specifiek voor het oogsten van fruit, noten of vruchten worden geteeld, zoals bijvoorbeeld strokenteelt met notenbomen/fruitbomen.
  • Houtopstanden kleiner dan 10 are (1000 m2), zoals:
    • Voederhagen waarbij de individuele hagen kleiner dan 1000 m2 zijn;
    • Strokenteelt waar bomen/struiken worden geplant ter ondersteuning van de groei van fruit- en notenbomen om in een later stadium te dunnen (‘wijkers’).
  • Rijbeplanting die 20 of minder bomen omvat, gerekend over het totaal aantal rijen.
  • Houtopstanden die windschermen om boomgaarden vormen;
  • Het dunnen van een houtopstand voor de bevordering van de groei van de overblijvende houtopstand

  • Uit populieren of wilgen bestaande:
    1. wegbeplantingen;
    2. beplantingen langs waterwegen; en
    3. eenrijige beplantingen langs landbouwgronden;

Vrijwel alle pakketten die we aanbieden via 1001ha bomen vallen dus onder deze uitzonderingsregels voor de herplantplicht, zolang de (niet-eetbare) hagen kleiner blijven dan 1000 m2.
Kijk voor alle regels en uitzonderingen op de website wetten.overheid.nl.

Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB)

Vanuit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) is er in sommige gevallen subsidie voor agroforestry. Als agrarische onderneming kun je ook voor agroforestry-percelen in aanmerking komen voor de basispremie per hectare, en eventueel voor eco-activiteiten. Het betekent dat als het een weide of bouwland (akkerbouw) gaat waarop óók bomen staan (rijenteelt of bosweide) de gewascode van de weide of het akkerbouwgewas telt,
zolang er gecombineerd wordt met de teelt van maximaal 100 bomen per hectare. Voor de
mestplaatsingsruimte heeft dit geen verdere gevolgen. De gehele oppervlakte telt namelijk mee als
landbouwgrond voor het uitrijden van dierlijke mest.

Als je meer bomen per hectare aanplant, moet je het perceel registreren met de gewascode van de bomen (bijv. appels of noten). Voedselbossen hebben een eigen code (1940). Voor de registratie van andere vormen agroforestry worden bestaande gewascodes gebruikt. Als die bomen niet voor voedselproductie zijn bestemd (bijvoorbeeld wilgen, berken, o.a.) dan kunnen ze als landschapselementen gemeld worden, mits het niet om meer dan 1 ½ ha in omvang gaat. Landschapselementen en voedselbossen hebben geen stikstofgebruiksnorm. In alle andere gevallen blijft uw stikstofgebruiksruimte hetzelfde.

Bekijk m.b.v. het stroomschema van RVO welke gewascode geldt in jouw situatie, en welke voorwaarden daar aan hangen.

Basispremie
Je ontvangt een basispremie binnen het GLB wanneer je bomen op je perceel hebt staan. Alle informatie over de basispremie en verschillende voorbeelden staan op de website van RVO.

Eco-activiteit
Naast de basispremie kunnen extra vergoedingen verkregen worden met de ecoregeling. Voederhagen, houtsingels, bomenrijen en solitaire bomen vallen allemaal onder eco-activiteit 24: ‘’Houtig element (overige houtige elementen)’’.
Let op: Voederhagen en sommige andere gewascodes vallen ook onder Eco-activiteit 23, waarvoor je punten én een vergoeding krijgt. Voorwaarde is dat je niet snoeit in het broedseizoen van 15 maart tot en met 15 juli, en ook niet als vogels buiten deze periode broeden. Voederhagen staan vrijwel altijd aan de rand van productieve grasland percelen zodat het vee erbij kan. In die gevallen mag de eco-activiteit aangevinkt worden voor de oppervlakte van de voederhaag. De mestplaatsingsruimte voor dat oppervlakte vervalt dan wel om het een landschapselement is.
Eco-activiteit 8: ‘’Strokenteelt’’ is ook in te zetten voor agroforestry door het combineren van bomen met andere gewassen Lees meer over eco-activiteiten op de website van RVO.

Vanaf 1 januari 2025 is ook een voedselbos een aparte Eco-activiteit.

Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb)
Indien je lid bent van een agrarisch collectief zijn er in veel gevallen ook mogelijkheden voor vergoedingen voor het beheer van bomen en struiken. Neem hiervoor contact op met jouw collectief. Nog geen lid van een collectief? Hier vind je het collectief in jouw regio.

Wil je meer weten over agroforestry? Houdt de website van Agroforestry Netwerk Nederland in de gaten. Daar is ook een kennisbank te vinden met meer informatie over agroforestry. Wil je in je regio geïnformeerd worden over agroforestry en met boeren in contact komen met dezelfde interesse? Neem dan contact op met jouw provinciale agroforestry netwerk.